Επανάσταση του 1821 και τα ιστορικά της διδάγματα

«Ο Πόλεμος των Βασιλικών» (σ.σ. η μάχη στα Βασιλικά).
Εργο του Παναγιώτη Ζωγράφου, 1836

«Η διευκρίνιση του χαρακτήρα του πολέμου αποτελεί για το μαρξιστή απαραίτητη προϋπόθεση για να λύσει το ζήτημα της στάσης του απέναντί του. Και για μια τέτοια διευκρίνιση είναι απαραίτητο πριν απ' όλα να καθοριστεί ποιες είναι οι αντικειμενικές συνθήκες και η συγκεκριμένη κατάσταση του δοσμένου πολέμου. Πρέπει να τοποθετήσουμε τον πόλεμο αυτό σ' εκείνες τις ιστορικές συνθήκες, στις οποίες γίνεται, και τότε μόνο μπορούμε να καθορίσουμε τη στάση μας απέναντί του. Διαφορετικά θα έχουμε όχι υλιστική, αλλά εκλεκτική ερμηνεία του ζητήματος»(1) (Β. Ι. Λένιν).

Ο Λένιν ουσιαστικά τονίζει με το παραπάνω απόσπασμα ότι η κάθε ένοπλη σύγκρουση κρίνεται με βάση τις αντικειμενικές συνθήκες της ταξικής πάλης σε κάθε δοσμένη ιστορική περίοδο. Κι αυτό διότι σε κάθε κοινωνικο-οικονομικό σχηματισμό και ακολούθως σε κάθε ιστορική εποχή εμφανίζεται μια κυρίαρχη οικονομικά τάξη που εκμεταλλεύεται την πλειοψηφία της κοινωνίας και τον πλούτο που αυτή παράγει. Στον αντίποδά της, σε κάθε ιστορική εποχή τοποθετείται μια κοινωνικο-οικονομική τάξη των υπό εκμετάλλευση που η εκπλήρωση των ταξικών της συμφερόντων απαιτεί την ανατροπή της εκμετάλλευσής της και γι' αυτό αποτελεί την ηγέτιδα δύναμη της κοινωνικής προόδου. Επομένως, δίχως την κατανόηση ποιας τάξης ή ποιων τάξεων τα συμφέροντα εκφράζει ένας πόλεμος ή μια κοινωνική επανάσταση και χωρίς να προσδιορίσουμε αν τα συγκεκριμένα ταξικά συμφέροντα είναι προς όφελος των εκμεταλλευτών ή των εκμεταλλευομένων στη δοσμένη ιστορική εποχή, είναι αδύνατη η αποτίμηση του ρόλου που διαδραματίζει αυτός ή αυτή στην ιστορική εξέλιξη.

Η Επανάσταση του 1821, το νόημα και η σημασία της στο σήμερα

«Σε μια ορισμένη βαθμίδα της εξέλιξής τους, οι υλικές παραγωγικές δυνάμεις έρχονται σε αντίφαση με τις υπάρχουσες σχέσεις παραγωγής ή - πράγμα που αποτελεί μονάχα τη νομική γι' αυτό έκφραση - με τις σχέσεις ιδιοκτησίας, μέσα στις οποίες είχαν κινηθεί ως τώρα. Από μορφές ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων οι σχέσεις αυτές μεταβάλλονται σε δεσμά τους. Τότε έρχεται μια εποχή κοινωνικής επανάστασης. Με την αλλαγή της οικονομικής βάσης ανατρέπεται, αργότερα ή γοργότερα, ολόκληρο το τεράστιο εποικοδόμημα. Οταν εξετάζουμε τέτοιες ανατροπές, πρέπει να κάνουμε πάντα τη διάκριση ανάμεσα στην υλική ανατροπή, στους οικονομικούς όρους της παραγωγής, που μπορούμε να τους διαπιστώσουμε με ακρίβεια φυσικών επιστημών και στις νομικές, πολιτικές, θρησκευτικές, καλλιτεχνικές ή φιλοσοφικές, κοντολογίς τις ιδεολογικές μορφές μέσα στις οποίες οι άνθρωποι συνειδητοποιούν αυτή τη σύγκρουση και παλεύουν ως τη λύση της»(Καρλ Μαρξ, «Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας», πρόλογος).

Η 25η Μάρτη θεωρείται ως ημερομηνία έναρξης της ελληνικής εθνικοαπελευθερωτικής Επανάστασης των Ελλήνων στα 1821, αν και στις 23 Μάρτη ο Κολοκοτρώνης απελευθέρωνε την Καλαμάτα. Βεβαίως, τα χρονικά όρια έναρξης κοινωνικοϊστορικών γεγονότων είναι συμβατικά πολύ περισσότερο γεγονότων που πιστοποιούν τις κοινωνικές επαναστάσεις. Αλλά η συγκεκριμένη ημερομηνία, δοσμένη από την αστική ιστοριογραφία, δεν έχει σχέση τόσο με αυτό που η ιστοριογραφία γενικά καταγράφει ως επέτειο των ιστορικών γεγονότων. Θα μπορούσε π.χ. να είναι ένα άλλο γεγονός που προηγήθηκε ή διαδραματίστηκε αργότερα από την 25η Μάρτη, στα πολλά γεγονότα κρίκους της ελληνικής Επανάστασης. Η συγκεκριμένη ημερομηνία σηματοδοτεί αυτό που η άποψη της «επίσημης» από το κράτος ιστορίας θεμελιώνει ως γεγονός έναρξής της. Δηλαδή, την ημερομηνία που, σύμφωνα με την αστική ιστοριογραφία, η «σημαία της Επανάστασης υψώθηκε από το δεσπότη Παλαιών Πατρών Γερμανό». Και φαίνεται να επιλέχτηκε, από την κυρίαρχη, μετά τη νίκη της Επανάστασης, τάξη, για το συμβολισμό της εθνικοαπελευθερωτικής εξέγερσης και της δημιουργίας του ελληνικού κράτους, θέλοντας να επιβάλει σ' αυτό το συμβολισμό και τη συμμετοχή της επίσημης εκκλησίας στην Επανάσταση. Χρειαζόταν και την ορθόδοξη εκκλησία ως ένα στοιχείο του δικού της εποικοδομήματος που θα επιδρούσε στη δημιουργία υποταγμένης σ' αυτήν συνείδησης στις λαϊκές μάζες. Γιατί το γεγονός της «σημαίας στην Αγία Λαύρα από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό» είναι ανύπαρκτο.